Ένα πρωτοποριακό έργο για την αύξηση της διείσδυσης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, την εξοικονόμηση ενέργειας, την βελτίωση της ποιότητας του ρεύματος, την μείωση των τιμολογίων και την υποδοχή ηλεκτρικών αυτοκινήτων στα νησιωτικά ηλεκτρικά συστήματα λαμβάνει χώρα σε 5 νησιά του Αιγαίου.

Το πρόγραμμα «ΕΞΥΠΝΑ ΔΙΚΤΥΑ σε 5 νησιά του Αιγαίου» υλοποιείται από το Δίκτυο Αειφόρων Νήσων Αιγαίου (ΔΑΦΝΗ) και το Ενεργειακό Γραφείο Αιγαίου, σε συνεργασία με τη ΔΕΗ, τη ΡΑΕ και το ΕΜΠ. Η εφαρμογή του θα γίνει στα νησιά Λέσβο, Λήμνο, Σαντορίνη, Μήλο και Κύθνο. Η πρώτη φάση του έργου που περιλαμβάνει την τεχνική μελέτη και τα θεσμικά ζητήματα, χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα ELENA της Ε.Ε. Το κυρίως έργο θα αρχίσει να κατασκευάζεται το 2013 με επενδυτικό κόστος  άνω των 40 εκ. €. Το πρόγραμμα παρουσιάστηκε σε εκδήλωση-συνέντευξη τύπου με ομιλητές τον αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων κ. Πλούταρχο Σακελλάρη, τον αναπληρωτή διευθύνοντα σύμβουλο της ΔΕΗ κ. Νίκο Χατζηαργυρίου και τον συντονιστή του ΔΑΦΝΗ και του συγκεκριμένου προγράμματος, κ. Ηλία Ευθυμιόπουλο. Την εκδήλωση πλαισίωσε ο Υφυπουργός Εσωτερικών κ. Πάρις Κουκουλόπουλος.

Στα νησιωτικά συστήματα, τα χαρακτηριστικά των δικτύων και η διαχρονική διακύμανση της ζήτησης (λόγω π.χ. του τουρισμού) δεν επιτρέπουν την πλήρη κατάργηση των σταθμών βάσης που λειτουργούν με συμβατικά καύσιμα (πετρέλαιο) και περιορίζουν τη διείσδυση των ΑΠΕ. Επιπλέον η λειτουργία αυτόνομων νησιωτικών συστημάτων με πολύ υψηλή διείσδυση ΑΠΕ παρουσιάζει σοβαρά τεχνικά προβλήματα, για τα οποία υπάρχει πολύ περιορισμένη εμπειρία, τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς..
Αυτά τα μειονεκτήματα μπορούν εν μέρει να αναιρεθούν είτε με τη διασύνδεση των νησιών με το ηπειρωτικό δίκτυο – με μεγάλο όμως κόστος – είτε με την επιστράτευση συστημάτων αποθήκευσης της ενέργειας όπως είναι η αντλησιοταμίευση, το υδρογόνο κτλ. είτε με την δημιουργία έξυπνων ενεργειακών δικτύων (smart energy networks).
Τα έξυπνα δίκτυα είναι συστήματα στα οποία μικροεπεξεργαστές και αισθητήρες μεταφέρουν πληροφορίες από πραγματικούς ή εικονικούς κατανα­λωτές σε υπολογιστικές μονάδες, οι οποίες μέσω κατάλληλων αλγορίθμων ρυθμίζουν τις διασυνδεδεμένες μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Έτσι, μεγάλες μονά­δες ισχύος, ανεμογεννήτριες, φωτοβολταϊκά, κυψέλες καυσίμων, εγκατα­στά­σεις αφαλάτωσης, οικιακές συσκευές και εφεδρικές γεννήτριες, θα μπορούν να επικοινωνούν μεταξύ τους, αλλά και με τους καταναλωτές, σε πραγματικό χρόνο, μειώνοντας τις απώλειες, αυξάνοντας τις αποδόσεις και προσκομίζοντας σημαντικά οφέλη για το περιβάλλον.
Να σημειώσουμε ακόμη ότι τα έξυπνα δίκτυα μπορούν να υποστηρίξουν ένα μεγάλο στόλο ηλεκτρικών αυτοκινήτων, υπό την προϋπόθεση ότι το μεγαλύτερο ποσοστό της παραγόμενης ενέργειας προέρχεται από ΑΠΕ. Τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα φορτίζουν τις μπαταρίες τους όταν το δίκτυο έχει (φτηνή) διαθέσιμη ενέργεια σε ειδικούς κοινόχρηστους σταθμούς, γκαράζ κτλ. ή νοικιάζουν ήδη φορτισμένες μπαταρίες. Σε ορισμένες περιπτώσεις, και εφόσον δεν χρησιμοποιηθούν άμεσα, μπορούν να αποδίδουν και πάλι την ενέργεια στο δίκτυο, όταν υπάρχουν αιχμές και η τιμή του ρεύματος είναι μεγαλύτερη και έτσι οι ιδιοκτήτες τους να έχουν ένα πρόσθετο έσοδο.
Μια δομή που συνδυάζεται με τα έξυπνα δίκτυα είναι τα μικρο-δίκτυα. Ως μικρο-δίκτυα εννοούνται ενεργειακά συστήματα συνήθως χαμηλής τάσης (κάτω του 1kV), αποτελούμενα από μονάδες διεσπαρμένης παραγωγής με μια συνολική εγκατεστημένη ισχύ της τάξης των μερικών εκατοντάδων kW έως και 2MW, σε συνδυασμό με μονά­δες αποθήκευσης ενέργειας και συστή­ματα διαχείρισης του φορτίου.  Κύριο γνώ­ρι­σμα των μικρο-δικτύων είναι ότι, αν και λειτουργούν συνήθως διασυνδεμένα με το κεντρικό δίκτυο διανομής, μπορούν να μεταβούν σε κατάσταση αυτόνομης λειτουργίας, σε περίπτωση απώλειας της σύνδεσης με το κεντρικό Δίκτυο, διατηρώ­ντας την παροχή ισχύος σε τοπικό επίπεδο.

Το πρόγραμμα στο νησιωτικό χώρο του Αιγαίου, ξεκινά από 5 διαφορετικά μεταξύ τους  νησιά ως προς τη γεωγραφική θέση, το μέγεθος, τα χαρακτηριστικά του φορτίου και τις τελικές ενεργειακές χρήσεις. Η ολοκλήρωσή του θα καλύψει ένα σύνολο 180.000 καταναλωτών εφοδιασμένων με «έξυπνους μετρητές» οι οποίοι όχι μόνο θα δέχονται αλλά και  θα στέλνουν πληροφορίες  στα Κέντρα Ελέγχου Ενέργειας, έτσι ώστε να μπορούν μέσω αυτών να επιλέγουν την φθηνότερη και περιβαλλοντικά προτιμότερη λύση για την κάλυψη των αναγκών τους. Στα νησιά αυτά θα εγκατασταθούν ακόμη «συλλογικά φωτοβολταϊκά συστήματα» και σταθμοί φόρτισης ηλεκτρικών αυτοκινήτων, κάτι που συνιστά μια πρώτη υποδειγματική εφαρμογή ανοίγοντας ταυτόχρονα ένα νέο πεδίο καινοτομίας. Στη αναδυόμενη αυτή εποχή, χάρις στη συνάντηση τεχνολογικών κλάδων -όπως η τηλε-πληροφορική, οι ηλεκτρονικοί αυτοματισμοί, τα ολοκληρωμένα κυκλώματα, η διαχείριση πολλαπλών δεδομένων κ.α.- η παραγωγή ενέργειας γίνεται πολύ πιο φιλική προς το χρήστη, ευέλικτη και πράσινη, αλλά κυρίως κάνει ένα σημαντικό βήμα για τη μείωση του οικολογικού της αποτυπώματος. Τέλος, το όλο έργο υπογραμμίζει και την αυξανόμενη συμμετοχή των ΟΤΑ του Αιγαίου στα ζητήματα της τοπικής ανάπτυξης και την αξία της συλλογικής δράσης όπως αυτή του δικτύου ΔΑΦΝΗ, και μάλιστα στο πλαίσιο των πιο προωθημένων Ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών.